RAHİM FİLMİ(HSG) NEDİR? RAHİM FİLMİ NASIL ÇEKİLİR?
RAHİM FİLMİ(HSG) NEDİR?
HSG Rahim filmi ,erkek üreme hücresi ile yumurtanın buluşmasını sağlayan kanallarının (tüplerin) açık olup olmadığının araştırılması saptanması için yapılan tetkiktir.
Rahim filmi ile hem tüpler hem de rahim boşluğu incelenmiş olur. Rahim içinde yapışıklık, mİyom, polip varlığı ve rahimde şekil bozukluğu olup olmadığına bakılır.
HSG; kısırlık, düşük, kapalı kanal, kanser gibi rahimde oluşabilecek tüm sağlık sorunlarını tespit etmek için kullanılır. Rahim içine verilen özel bir sıvı, bu yapıların yandaki röntgen filminde olduğu gibi görüntülenmesine olanak verir.
RAHİM FİLMİ(HSG) KİMLERE UYGULANIR?
İnfertilite ( Kısırlık ) tanısı alan her kadına rahim filmi çekilmelidir.
Tüp bebek tedavisinden önce embriyonun tutunup gelişmesini engelleyebilecek bir durumun bulunup bulunmadığını anlayabilmek, tekrarlayan düşüklerin nedenini araştırmak ve rahim ameliyatlarından sonra son durumu görebilmek için de rahim filmi HSG çekilir.
Daha da genişletilecek olursa HSG'nin temel kullanım alanları şu şekildedir:
- Gebe kalamama durumunun tıbbi değerlendirilmesi aşamasında tüplerin açık olup olmadığının belirlenmesi
- Rahim ağzına veya rahime uygulanan bir müdahale sonrasında (kürtaj gibi) adet kanamalarının kesilmesi durumunda rahim ağzı kanalındaki muhtemel bir tıkanıklığın veya rahim içindeki muhtemel bir yapışıklığın (Asherman sendromu) değerlendirilmesi
- Tekrarlayan düşüklerde rahimde doğumsal bir gelişim kusuru bulunup bulunmadığının belirlenmesi için kullanılabilir.
RAHİM FİLMİ(HSG) NASIL ÇEKİLİR?
- Hasta röntgen masasına sırt üstü yatar. Öncelikle muayene spekulumu takılır ve rahim ağzı görülür. Daha sonra rahim ağzına doğru ince bir kanül uzatılır. (Kanül: tükenmez kalemin içine benzer ince borucuk).
- Bu kanül aracılığıyla kontrast sıvı rahim içine yavaş yavaş verilir ve röntgen filmi çekilir.
- Kontrast madde tüplere gelince hasta hafif bir ağrı duyabilir. Tüpler açıksa kontrast madde karın boşluğuna yayılır.
- Rahim filmi sırasında rahim ve tüplerin görünmesini sağlayan bir sıvı verilir. Bu sıvının içinde bir tür boya vardır. X ray ışını verildiğinde bu boya vücut dokularından farklı olarak beyaz görülür. Sıvı sayesinde rahim iç kısmının yüzeyinin düzeni ve tüplerin iç kısmı görülür. Boya içeride ilerlerkenki hareketi de işlem sırasında görülür ve doku hakkında fikir verir.
RAHİM FİLMİ(HSG) AĞRILI BİR İŞLEM MİDİR?
Rahim filmi ağrılı zor bir test olarak bilinir. 1990larda bu işlem kullanılan araçlar nedeniyle maalesef ağrılı olarak yapılmakta idi. Ancak günümüzde modern tıp imkanları ile işlem çok az bir ağrı duyularak kolaylıkla yapılabilmektedir.
Ağrı eşiği düşük hastalarda ya da vajinusmus sorunu olanlarda anestezi / sedasyon / sakinleştirici ilaçlar verilebilir.
Rahim filmi anestezi ile veya anestezi olmadan çekilebilir.
HSG röntgen ışınları verilerek uygulanan bir yöntem olmasına karşın ışın dozu çok yüksek değildir.
HSG genellikle dayanılacak kadar az ağrı veren bir işlemdir ve bu nedenle genellikle genel anestezi altında uygulanmaz.
RAHİM FİLMİ NE ZAMAN ÇEKİLİR?
Bu film özellikle adet bittikten sonra 1-3 gün içinde çekilir. Bunun birkaç sebebi vardır.
Öncelikle bu günlerde hastanın kesinlikle gebe olmadığından emin olunur, adet kanaması bittiği için ilaçla beraber kanın tüplerden karın boşluğuna geçmesi engellenmiş olur, bu günlerde rahim ağzı nispeten daha açık olup işlem daha kolay yapılır, ayrıca rahim duvarı daha ince olur ve olası patolojiler daha kolay anlaşılabilir. İşte bütün bu nedenlerden dolayı film çekimi için en ideal zaman adet bitiminden sonrasıdır.
RAHİM FİLMİ ÖNCESİ NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?
-HSG günü cinsel birliktelik önerilmez.
-Hastanın film çekileceği gün aç karnına gelmesi gerekmez.
-Normalde anestezi uygulanmaz ancak nadiren bazı nedenlerle genel anestezi uygulanacağı kararlaştırılmışsa hastanın işlem öncesi en az 6 saat hiçbir yiyecek içecek almadan aç-susuz gelmesi gerekir.
-Anestezi yapılmayacaksa da 2 -3 saat öncesinde birşey yememek daha iyi olur.
-İşlem öncesi idrarın yapılması iyi olur.
-Rahim filmi çekimi öncesi hazırlık amacıyla bir ilaç kullanılması gerekmez. Ancak hasta doktorunun tavsiyesi ile işlemden yarım saat önce bir ağrı kesici alırsa, işlem sırasında daha rahat edebilir.
RAHİM FİLMİ(HSG) ÇEKİLDİKTEN SONRA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
1-2 saat istirahat önerilir.
Ağrı varsa alerjiniz yoksa ağrı kesici tablet tok karna alınabilir.
Hasta 2 saat sonra yaşamına devam edebilir. Araç kullanabilir.
İşlem sonrası 1-2 gün hafif kanama olabilir.
Kanama bittikten sonra cinsel birliktelik olabilir.
Rahim filmi çekildikten sonraki ilk birkaç gün lekelenmeniz olabilir. Verilen boyar madde olan şeffaf sıvı ara ara çamaşırınıza gelebilir. Bu nedenle kimyasal bir koku olması normaldir. Kalın ve yapışkan bir akıntınız da olabilir. İşlemden sonra ilk gün ped kullanmanız iyi olur.
Tampon kullanmanız önerilmez.
RAHİM FİLMİ ÇEKİLMESİ SIRASINDA TÜPLER TIKALIYSA AÇILABİLİR Mİ?
Yapılan birçok araştırma göstermiştir ki HSG yani ilaçlı rahim filmi çekilmesi sonrasında ilk 6 ayda gebelik oranı hiç HSG çekilmeyen hastalara göre fazladır.
Yani rahim filmi sadece tanısal amaçlı bir işlem değildir, bu şekilde infertil hastaların aynı zamanda tedavisine de yardım eden bir işlemdir.
HSG sonrası gebelik oranında artış olmasının sebebi rahim ve tüplerin içerisine basınçla verilen sıvının tüplerdeki küçük tıkaçları açması, tüpleri gererek ufak yapışıklıkları açması, tüplerde anti bakteriyel etki oluşturması olabilir.
HSG esnasında tüplerin tıkanıklığı nasıl açılır?
HSG rahim filmi çekimi esnasında tüplerde tıkanıklık saptanırsa 2 yöntem kullanılarak tüplerdeki tıkanıklık açılmaya çalışılır;
1) çekim için kullanılan radyoopak madde hızlı ve basınçla verilir Bu yolla kanalın açılması sağlanır.
2) Selektif Salpingografi: Tıkanık olduğu saptanan tüpün içine ince bir kataterle girilir tıkanık bölgeye radyoopak verilir. Daha etkili bir yöntemdir.
Bu iki teknikle tüplerde tıkanıklık açılamaz ise laparoskopi ameliyatı yapılabilir.
RAHİM FİLMİ (HSG) SONUÇLARI NASIL YORUMLANIR?
Rahim içine hiç sıvı ulaşamadığında bu bir rahim ağzı kanalı tıkanıklığını gösterir.
Rahim içinin üçgen yapısı içerisinde "lekeler" görüldüğünde bu rahim içindeki bir yapışıklığın belirtisi, rahim içinin üçgen yapısı bozulduğunda bu bir doğumsal rahim kusurunun belirtisidir.
Kılcal yapılar yani tüpler görülemediğinde veya bu yapıların devamında sıvının karın içi boşluğuna dağılımı gözlenemediğinde bu tüplerin tıkalı olduğunun bir belirtisidir.
RAHİM FİLMİ(HSG) SONUÇLARI NE ZAMAN ALINIR?
Film sonuçları genellikle film çekimi bittikten 10-15 dakika sonra çıkar. Çekilen filmler aynı akciğer veya karın filimlerinde olduğu gibi siyah röntgen kağıtlarına basılır. Bu basım aşaması kısa sürer ancak filmlerin radyoloji uzman doktoru tarafından incelenerek rapor yazılması gerekir. (Kadın doğum uzmanları rapor yazmaz.)
Hastalar bu raporu alarak kadın doğum uzmanlarına gösterirler. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı hem çekilen filmleri hem de yazılan raporu inceler.
RAHİM FİLMİNDE TÜPLERİN TIKANIKLIK ÇIKMASI
Histerosalpingografi (HSG) yani ilaçlı rahim-tüp filmi çekilmesi sonrasında tüplerden birisi veya ikisi kapalı görülebilir. Ama bazen bu durum gerçeği yansıtmayabilir. Mesela rahim filmi çekimi sırasında tüpte spazm (kasılma) oluşarak ilacın geçmesini engellenebilir, bu nedenle film sonucunda kapalı görüntü oluşabilir yani aslında bu tüp açıktır.
Bu nedenlerden ötürü özellikle rahim filminde iki tüpün birden kapalı izlenmesi halinde durumu netleştirmek için laparoskopi (kapalı ameliyat) yapılır. (laparoskopi: kamera ile karın içerisinin gözlenmesi ameliyatı)
Rahim filminde tüplerden biri tıkalı ise:
Bu durumda kendiliğinden veya ilaç tedavisi ile hamile kalma şansı vardır. 3-6 ay kadar ilaç tedavisi ve aşılama denenebilir. Ancak hastanın yaşı çok ileri ise ve sperm parametrelerinde bozukluk varsa tüp bebek için yönlendirilebilir.
Rahim filminde tüplerin ikisi birden kapalı ise:
Bu durumda yukarıda güvenilirlik oranı kısmında anlatıldığı gibi durumu netleştirmek için laparoskopi (kapalı ameliyat) yapılır. Laparoskopide de her iki tüpün tıkalı olduğu tespit edilirse tüp bebek tedavisine geçilebilir.
RAHİM FİLMİNDE TÜPLERİ KAPALI ÇIKANLAR KENDİLİĞİNDEN HAMİLE KALABİLİR Mİ?
Laparoskopi ile teyit edilmeden önce tüplerden emin olunamayacağı için her zaman düşük de olsa böyle bir şans vardır.
Fakat yaş ilerledikçe bazı tedavilerin başarı şansı azalmaktadır. Bu nedenle tüpleri kapalı olan hastaların zaman kaybetmeden tedavi aşamasına geçmeleri doğru olacaktır.
RAHİM FİLMİ SONRASI HAMİLE KALMA ŞANSI ARTAR MI?
Rahim filmi bir tedavi yöntemi değil, bir tanı yöntemidir. Ancak bütün araştırmalar rahim filmi çekilen hastaların çekimi takip eden birkaç ay boyunca gebe kalma şansının belirgin derecede arttığını gösterir. Rahim filmi çektirmenin bu olumlu yan etkisinin neden ve nasıl meydana geldiği tam olarak bilinmiyor.
Üzerinde en fazla durulan ve en anlaşılabilir olan teori, kullanılan kontrast maddenin mekanik etkisidir. Buna göre, inceleme sırasında rahim boşluğuna doldurulan ilacın tüplerden geçebilmesi için uygulanan basıncın etkisiyle tüplerdeki küçük yapışıklıklar açılmakta, mukus tıkaçları ve pıhtılar sürüklenip temizlenmekte, böylece en az birkaç ay boyunca sperm ile yumurta daha kolay buluşabilmektedir. Bazı araştırmacılar kullanılan iyotlu kontrast maddenin kimyasal etkiyle tüplerdeki ulaşımı kolaylaştırdığını veya embriyonun tutunduğu, rahim mukozasını uyararak tutunmaya yardımcı olduğunu ileri sürmektedir.
Rahim filminden sonraki ilk 2 ay gebelik şansı yüksek
Hsg sonrası tüpler açık ve başka sorun yoksa ilk iki ay gebelik ihtimali yüksek olduğu için haftada 2 ya da folikül takibi yaparak ilişkiye girilmelidir.
RAHİM FİLMİ SONRASI KANAMA VE ADET DÜZENSİZLİĞİ OLUR MU?
Çok az miktarda kanama, damla damla lekelenme olabilir, Kanamanın bir iki gün içerisinde kesilmesi gerekir, bu sürede kesilmezse doktorunuzla tekrar irtibata geçmeniz gerekir.
Rahim filmi çekilmesi ve rahim içerisine verilen ilaç adet gecikmesine veya adet düzensizliğine neden olmaz. Ancak rahim filminin çekildiği ay doktor tarafından tedavi amacıyla başka ilaçlar verilmişse onlardan bazıları adet gecikmesine neden olabilirler.
RAHİM FİLMİ ÇEKİNİLEN AY KORUNMA GEREKİR Mİ?
Rahim filmi çekilen ay korunup korunmamak gerektiği hala tartışmalıdır. Bazı uzmanlara göre o ay gebe kalmakta sakınca yokken bazı uzmanlar ilaçlı rahim filmi çekilirken kullanılan kontrast madde fetüse zararlı olduğu için gebeliği tehlikeye soktuğunu bildirmekte ve ilaçlı rahim filminin çekildiği ay hastanın mutlaka korunması gerektiğini savunmaktadırlar.
Yine eskiden X ışınlarının o ay gerçekleşen gebeliğe zararlı olduğu savunulurken artık çok az miktarda X ışını ile rahim filmi çekebilen, gelişmiş, özel röntgen cihazları bulunmakta ve bunlarla çekilen HSG sonrası korunmaya gerek kalmamakta, yükselen gebe kalma şansından aynı ay yararlanmak mümkün olmaktadır.
RAHİM FİLMİ (HSG) SONRASI AĞRI OLUR MU?
Filmin çekildiği ilk gün hafif kasık ağrısı, hafif karın ağrısı olabilir. Ağrı şikayeti ilk günden sonra genellikle geçer. Hatta bazı hastalar film çekimi bittikten sonra hiç ağrı hissetmezler. Eğer şiddetli ağrı varsa veya ağrıya ek olarak ateş, baş dönmesi, bayılma, aşırı halsizlik, bulantı, kusma gibi şikayetler varsa mutlaka doktora başvurulması gerekir.