İNFERTİLİTE(KISIRLIK) NEDİR? İNFERTİLİTE TEŞHİSİNDE İSTENEN TESTLER NELERDİR?
Sağlıklı çiftlerde, düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye girilmesi durumunda aylık gebe kalma oranı yaklaşık %25'tir. 1 yılın sonunda bu oran %85, ikinci yılın sonunda ise %90 civarına yükselir. Tıpta, infertilite olarak tanımlanan kısırlık, çiftin istemesine rağmen doğal yollardan çocuk sahibi olamaması olarak tanımlanabilir.
İNFERTİLİTE(KISIRLIK) NEDİR?
Kısırlık, gebeliğin hiç oluşmadığı ya da önceden gebe kalınsa bile artık gebeliğin oluşmaması durumu olarak tanımlanabilir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO, DSÖ) kriterlerine göre infertilite, bir yıl boyunca düzenli ve korunmasız bir şekilde cinsel ilişkiye girilmesine rağmen gebelik oluşmaması olarak açıklanır.
35 yaşlarının altında bir çiftin 1 yıl, 35 yaşlarının üstünde bir çiftin ise 6 ay boyunca korunmadan, düzenli cinsel ilişkiye girdiği halde gebe kalamama durumu kısırlık (infertilite) olarak tanımlanmaktadır. Daha önce hiç gebelik oluşmamışsa primer (birincil) infertilite; canlı doğumla sonuçlansın ya da sonuçlanmasın en az bir gebelik oluşmuş ise sekonder (ikincil) infertilite olarak adlandırılmaktadır.
39 yaşının üzerindeki kadınlar ise 3 aylık denemeler başarısız olduğu takdirde hemen bir uzmana danışmalı, araştırma ve tedaviye başlanmalıdır.
İNFERTİLİTE(KISIRLIK) NEDENLERİ NELERDİR?
Kısırlık, kadın veya erkek kaynaklı sebeplerden dolayı gerçekleşebilir. Fakat yapılan araştırmalar yüzde 10 ila 15’lik bir hasta grubunda kısırlığa neden olabilecek herhangi bir durumun tespit edilemediğini göstermiştir.
Genelde düzenli olarak haftada 2-3 kez birlikte olan her 100 çiftten 85'i bir yıl içinde gebe kalmakta ve kalan 15 çiftin büyük çoğunluğu da ikinci yılda tedaviye gereksinim duymadan gebe kalabilmektedir.
Ancak kadınlar yaşlarının ilerlemesi ile birlikte doğurganlık şanslarını ciddi olarak kaybederler. Bu azalış 32-35 yaşlarına kadar çok belirgin olmasa da özellikle 38 yaşından itibaren hızla kendini belli eder ve 40'lı yaşlara gelindiğinde ise %75'e varan fertilite kayıpları gözlenmektedir.
Erkekler de kadınlarda da infertilite görülebilir. Araştırmalar infertilite sorununun erkeklere oranla sadece ufak bir farkla kadınlarda daha sık görüldüğünü gösteriyor.
KADINLARDA İNFERTİLİTE NEDENLERİ NELERDİR?
Kadına bağlı olarak görülen infertilite sebeplerinin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:
-Fallop tüplerine ait nedenler:
Kadına ait infertilite nedenlerinin %35 ini tüplere ait bozukluklar oluşturmaktadır. Geçirilmiş enfeksiyonlar, ameliyatlar ve endometriozis gibi hastalıklar dolayısıyla tüpler kısmen veya tamamen kapalı olabilir. Bu durum gebeliği engelleyebilir.
-Ovulasyon (yumurtlama) düzensizlikleri:
Düzensiz veya anormal yumurtlama, infertilitenin %5-25’ ini oluşturmaktadır. PCOS ya da hormonal bozukluklar bu duruma sebep olabilir. Bir kadında yumurtlama düzenini anlamak için yumurtlama takibi yapılabilir.
-İleri yaş:
Kadın yaşı infertilite tedavisinde başarıyı etkileyen en önemli etmenlerden biridir. Kadın yaşının ilerlemesi yumurta rezervinin azalmasına ve aynı zamanda yumurta kalitesinin de bozulmasına sebep olmaktadır.
-Endometriozis (çikolata kisti):
Endometriozis de infertilitenin % 35’inde görülmektedir.
-Tiroit hormon bozuklukları,
-Hiperprolaktinemi,
-Polikistik over sendromu, (PKOS)
-Rahim içerisinde yapışıklıklar olması, (Asherman sendromu)
-Endometrial ossifikasyon gibi rahimde bulunan patolojiler,
-Yumurta rezervi düşüklüğü, (Amh)
-Üreme organlarına ait travmalar,
-Erken menopoz
-Genetik nedenler
-Sebepsiz infertilite:
Bilinen tüm tetkikler yapıldığı halde kısırlığı oluşturan hiçbir nedenin bulunmadığı durumlardır. %10-15 ‘ini oluşturur.
ERKEKLERDE İNFERTİLİTE NEDENLERİ NELERDİR?
Erkeğe bağlı görülen kısırlık sebeplerinin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:
-Varikosel varlığı:
Erkek kısırlığının %15-20 oranı ile en sık görülen nedenidir. Testisin toplar damarında varis benzeri genişleme ile oluşur. Kan akışını olumsuz etkiler, toksik madde birikimine neden olur, sperm sayı , şekil ve hareketini bozar.
-Sperm kanallarının doğuştan tıkalı olması,
-Sperm morfolojisi (şekil bozuklukları) ile ilgili sorunlar,
-Sperm sayısının az olması,
-Sperm kalitesinin düşük olması,
-Menide hiç sperm olmaması,
-Kimyasal maddelere maruz kalmak,
-Aşırı sıcak ortamlarda uzun süre ile bulunmak,
-Oturarak çalışmak,
-Alkol ve sigara tüketimi.
İNFERTİLİTE NASIL ANLAŞILIR, NASIL TANI KONULUR?
Düzenli olarak korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebe kalamama durumunda bir neden saptayarak tanı koymak amacıyla erkeklerde ve kadınlarda farklı tetkiklere başvurulur.
Değerlendirme, çiftlerin uzman bir doktorla infertiliteye yol açan nedenleri ayrıntılı olarak görüşmesi ile başlar. Öykü kısmında; infertilitenin süresi, varsa daha önceki gebelik öyküsü, uygulanmış olan tedaviler, adet düzeni, ilk adet görme yaşı, ağrılı adet görme, ilaç kullanım durumu, bugüne kadar kullanılan korunma yöntemleri, ailede genetik nedenler, alışkanlıklar vb. durumlar değerlendirilir.
Erkeklerde bu tetkiklerden biri semen analizi (spermiogram) ile yapılmaktadır. 3 ila 7 günlük bir cinsel perhizi takiben alınan sperm örneği, mikroskop altında incelenir. Semen analizi ile erkeğin sperm sayısı, hareketliliği ve yapısı hakkında bilgi edinilmektedir. Gerektiği hallerde antisperm antikoru da testlere eklenebilir.
Kadınlarda ise eğer adet döngüsü düzenli ise, adet kanamalarından önceki 7 gün içinde yumurtlamanın olup olmadığının kontrol edilmesi için kan testleri istenebilir. Kadın değerlendirilirken yapılacak muayenede sadece üreme organları değil tüm vücut değerlendirilir. Şeker hastalığı ve tiroid bezi hastalıkları gibi bazı endokrin hastalıklar üreme organlarının fonksiyonunu yakından etkilemektedir.
Kimi durumlarda ise hekiminiz yumurta gelişimini ve yumurtlamayı 1 ay boyunca yapacağı ultrason testleri ile gözlemek isteyebilir. Yumurta kalitesinin değerlendirilmesi için adetin 2 ila 5.günleri arasında FSH, LH ve östrojen düzeylerine, yumurtalık rezervlerinin değerlendirilmesi için ise AMH düzeylerine kan testi ile bakılabilir.
Fallop tüplerinin açık ya da kapalı olması HSG olarak adlandırılan bir röntgen filmi ile kontrol edilebileceği gibi bazı durumlarda bu laparoskopi ile karın içinin teleskopik-kamera vasıtası ile görüntülenmesini de gerektirebilir.
KISIRLIK(İNFERTİLİTE) ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Primer infertilite: Daha önce gebe kalmamış kadınlarda görülen infertilite tipidir. Kısırlıktan muzdarip çiftlerin yaklaşık %40’ını oluşturur.
Sekonder infertilite: Daha önce gebeliği olan kadınlarda görülen infertilite tipidir. Gebeliğin canlı doğumla sonuçlanıp sonuçlanmaması önemli değildir. Kısırlık vakalarının yaklaşık %60’ı bu kategoriye girer.
İNFERTİLİTE TEŞHİSİNDE İSTENEN LABORATUVAR TESTLERİ NELERDİR?
