İNFERTİLİTE(KISIRLIK) HAKKINDA EN ÇOK MERAK EDİLEN SORULAR; NELER KISIRLIĞA YOL AÇIYOR?
İnfertilitede en çok merak edilen şey, nelerin bu duruma yol açtığıdır.
1-ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE YAŞANAN HASTALIKLAR KISIRLIĞA SEBEP OLUR MU?
Ergenlik öncesi geçirilmiş kabakulak infertilite yani kısırlık bakımından genellikle herhangi bir sıkıntı oluşturmaz. Ergenlik sonrasında geçirilmiş kabakulak eğer erken tanı konulup, önlem alınırsa yine sorun oluşturmayabilir.
Ergenlik sonrası geçirilen ve testisleri tutan enfeksiyon ciddi sorunlara neden olabilir. Burada kabakulak aşısının yaptırılması son derece önemlidir.
Suçiçeği ateşli hastalıklar grubunda değerlendirilir. Özellikle, yine ergenlik sonrasında geçirilen yüksek ateşli enfeksiyonlar kısırlık nedeni olabilirler. Suçiçeği, kızamık, kızamıkçık gibi yüksek ateşli enfeksiyonlar testiste değişik derecede sperm yapı bozukluğuna neden olabilir ve sperm kalitesini bozabilir.
Çocukluk çağında sık görülen lenfoma ve lösemi gibi kanserlerin tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları ileri yaşlarda sperm elde edilmesinde ciddi sorunlara neden olmaktadır.
Tüberküloz da, infertiliteye neden olabilir. Rahimiçi yapışıklıklara, adet düzensizliklerine ve bozulmuş rahimiçi doku hasarıyla, tekrarlayan gebelik kayıplarına ve tüplerde doku hasarıyla yapışıklıklara ve tıkanıklıklara neden olabildiği görülmüştür.
Çocuklukta inmemiş testise dikkat
Erkek çocuklarında da dikkat edilmesi gereken noktalardan biri; sık görülen, doğumsal bir anomali olan inmemiş testis sendromudur. Görülme sıklığının doğum haftası ve doğum ağırlığı ile ilişkili olduğu görülmüştür. Bin 500 gram ve altında doğan erkek çocuklarda görülme sıklığı yüzde 60-70’leri bulabilir. İnmemiş testisin tespiti son derece basit olup, ebeveynler tarafından bebeğin testisinin kontrolü sırasında şüphelenilen her durumda mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Ayrıca çocuklukta görülen testis iltihabı da kısırlığa neden olabilmektedir. Yumurtalıkta şişme, hassasiyet ve ateş yükselmesi genellikle orşiti hatırlatır bu bulguların tespitinde derhal doktora başvurulmalıdır.
Bir diğer ihmal edilen husus; testise alınan darbelerdir. Bu konu ihmal edilmemelidir, testis dokusunun harabiyeti ve ilerleyen dönemde sperm yapımını etkileyen durumlar söz konusu olabilir.
2-İLAÇ KULLANIMI KISIRLIĞA NEDEN OLUR MU?
Sık kullanılan ilaçlar olan antidepresanlar, ağrı kesiciler, sivilce ilaçları kısırlığa mı neden olur en çok merak edilen sorular arasındadır.
Antidepresanlar kısırlığa neden oluyor
ABD’de gerçekleştirilen bir araştırmaya göre, antidepresan ilaçlar, bir aylık kullanımdan sonra spermlerdeki DNA’ya önemli ölçüde zarar vermeye başlıyor. Bu ilaçları uzun süre kullanan erkeklerin çocuk sahibi olma ihtimali düşüyor. Bu etkiyi en çok yapan antidepresanlar ise, Prozac ve Seroxat gibi serotonin maddesini geri kazandırma özelliğine sahip olanları.
Erkekler üzerinde yapılan deneylerde, antidepresan kullanmadan önceki bozuk DNA hücreleri yüzde 13 oranındayken, bu ilaçları kullandıktan sonra yüzde 50’ye çıktığı görülmüştür.
Ağrı kesiciler kısırlığa neden olur mu?
ABD merkezli saygın Yale Üniversitesi, ağrı kesici ilaçların içinde bulunan Ibuprofen isimli maddenin kullanımının yetişkinlerde kısırlığa neden olduğunu gösteren bir araştırma yayımladı. “Ibuprofen”, ağrı kesici, ateş düşürücü ve iltihap giderici özelliği nedeniyle soğuk algınlıklarından romatizmal ağrılara kadar pek çok hastalıkta yaygın olarak kullanılıyor. Bilim insanları bu ilaçların nadiren kullanılmasının belirgin bir sorun yaratmadığı görüşünde. Ancak düzenli kullanımı sorunlara neden olabilir.
Ağrı kesicilerin kısırlık üzerine etkileri belki net olarak ispatlanamasa da bilinçsiz şekilde hem erkeklerde hem gebelik öncesi ve gebelik sırasında kadınlarda kullanılması olumsuz etkilere yol açabilir.
Mide ilacı kullanan erkekler dikkat!
Araştırmalara göre, milyonlarca insana reçete edilen ve mide yanması için kullanılan bu ilaçlar genç erkeklerin bir kısmında kısırlığa neden oluyor. 20'li 30'lu yaşlardan itibaren altı ay ve daha uzun süreyle bu ilaçları kullananlarda düşük sperm sayısına rastlanma olasılığı üç kat daha fazla.
Altı aydan daha kısa süre bu ilaçları kullanan erkeklerde sperm sayısı olumsuz etkilenmiyor ancak altı aydan uzun süre kullananlarda düşük sperm sayısına rastlanma sıklığında üç kat artış var. Yapılan testler bu azalmanın hareketli sperm sayısını daha çok etkilediğini ortaya koydu.
Bu nedenle; çok masum gibi görülen bu tarz ilaçların gerekli olmadan kulaktan dolma tavsiyelerle kullanılmaması ve mutlaka ilgili branştan doktor tarafından yazılması gerekmektedir.
Sivilce ilaçları kısırlığa yol açar mı?
Sivilce tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar kısırlığa neden olmaz. Ancak bu ilaçlar gebelik planlayanlarda doğumsal anomalilere neden olabileceği için kullanılamaz. Sivilce tedavisine başlayacak kadınlar, tedaviden bir ay önce ve tedavi bitimini takip eden birkaç ay içerisinde gebe kalmaktan kaçınmalıdır.
3-DOĞUM KONTROL HAPLARI KISIRLIĞA NEDEN OLUR MU?
Hayır. Doğum kontrol hapları yumurtlama olmamasını sağlayarak gebeliğin oluşmasına engel olur. Bu etki ilaç bırakılınca kaybolur. Bu nedenle doğum kontrol hapı kullanımı kalıcı kısırlık yapmaz. Ancak kişinin gebe kalabilme durumu bilinmediği için, gebe kalması geciken bir kişi bunu doğum kontrol hapı kullanımına bağlayabilir.
Uzmanlara göre; hiçbir gebeliği önleyici yöntem kısırlığa neden olmuyor. Ancak 3 aylık hormon iğneleri doğurganlığın geri dönüşünü ortalama 6-9 ay geciktirebiliyor.
Doğum kontrol hapı bırakıldığında hamile kalmak için bir süreye mi ihtiyaç vardır?
Hayır. Doğum kontrol hapı bırakıldıktan sonraki ay yumurtlama eski haline döner. Bu nedenle kişinin hemen hamile kalma ihtimali vardır.
35 yaş üzerinde doğum kontrol hapları kullanılması sakıncalı mıdır?
Hayır. Sağlıklı, sigara içmeyen bir kadın 35 yaşından sonra doğum kontrol hapı kullanabilir. Ancak sigara içenlerin, hipertansiyonu, damar tıkanıklığına yatkınlığı olanların, ailesinde kalp hastalığı olanların 35 yaşından sonra doğum kontrol hapı kullanması önerilmez.
4-ELEKTRONİK CİHAZLAR KISIRLIK YAPAR MI?
Yapılan incelemeler, yaşamınızın parçası olan günlük alışkanlıklarınızın aslında üreme sağlığınızı olumsuz etkileyebileceğini gösteriyor. Üreme sağlığına zarar veren elektroniklerden mümkün olduğunca uzak durmak, en azından kullanmadığınız zamanlarda kapatmak; kısırlıktan korunabilmenin önemli adımlarını oluşturuyor.
Cep telefonu kısırlığa yol açar mı?
Cep telefonları, özellikle radyasyon yayan diğer aletler ile birlikte kullanıldıklarında üreme sağlığını olumsuz etkiliyor. Cep telefonlarını bedeninize temas ettirmemeniz ve üreme organlarınıza yakın yerde taşımamanız gerekiyor. Kulaklıkla konuşmanız, yatarken mümkün olduğunca uzak bir yere koymanız veya kapatmanız da önemli korunma yollarından…
Diz üstü bilgisayarlar kısırlığa yol açar mı?
WI-FI (Kablosuz internet bağlantısı) ve diz üstü bilgisayar kullanan erkeklerin yayılan elektromanyetik dalgalar ve testislerde oluşan yüksek ısı sebebiyle erkek kısırlığına yakalanma oranı, kullanmayanlara oranla çok daha yüksek.
Erkeklerin, bilgisayarlarını dizüstünde değil, masada kullanmalarını öneriyoruz.
Mikrodalga fırınlar kısırlığa yol açar mı?
Mikrodalga fırınların kadınlarda adet düzensizliklerine, yumurtlama bozukluklarına, infertilite ve düşüklere neden olduğu gösterilmiştir. Mikrodalga fırınlardan yayılan radyasyonun erkeklerde de sperm sayısını azalttığı düşünülmektedir.
Son yıllarda üretilen mikrodalga fırınlardaki radyasyon kaçakları çok azalmıştır. Fırınınızın kapağının sıkıca kapandığından emin olmanız ve fırın çalışırken fırından mümkün olduğunca uzak durmak gerekir.
Elektrikli küçük aletler kısırlığa yol açar mı?
Bu cihazların birçoğu tek başına zararlı değildir. Aynı anda kullanılan birden fazla cihazın etkileri birleşerek zararlı olabilir. Çalışan cihazlardan uzak durmak ve kullanılmadıkları zaman fişten çekmek bu cihazların sebep olabileceği zararlı etkilerden korunmanızda yardımcı olur.
5-VÜCUT GELİŞTİREN İLAÇLAR KISIRLIK YAPAR MI?
Vücut geliştiriciler tarafından sıklıkla kullanılan anabolik steroidler, erkeklik hormonu olarak bilinen testosteronun vücuttaki etkisini taklit eder ve kas büyümesini arttırır. Dışarıdan alınan testosteron benzeri bu hormonlar, vücudun normal dengesini bozar ve hormonların dengeli şekilde salgılanmasından sorumlu olan hipofiz bezinin daha az çalışmasına neden olur. Sonuç olarak hipofiz bezi bu duruma sperm üretimini sağlayan FSH ve LH adlı iki hormonun salgılanmasını durdurarak tepki verir. Böylece testis hacimleri azalır ve sperm üretimi tamamen durabilir.
Bu durumun önüne geçmek için vücut geliştirme ile uğraşan sporcuların anabolik steroid ve testosteron gibi ilaçlardan uzak durmaları ve vücutlarını doğal yollarla geliştirmeleri daha doğru olacaktır. Bu tür ilaçları daha önce kullanmış olan sporcuların mutlaka bir üroloji uzmanına başvurmaları ve sperm değerlerini kontrol etmeleri gerekir.