AŞILAMA TEDAVİSİ NEDİR? AŞILAMA NASIL VE KİMLERE UYGULANIR?
Menide spermin çok az ya da hiç olmaması (şiddetli erkek faktörü ya da azoospermi) veya tüplerin her ikisinin kapalı olması durumunda doğrudan tüp bebek tedavisine geçilmelidir. Diğer durumlarda ise kadının yaşına, evlilik süresine ve yumurtalık kapasitesine göre yumurta takibi ya da aşılama tedavisi de uygulanabilir. Aşılama tedavi sıralamasında, yumurta takibi ve tüp bebek tedavisi arasındaki basamaktır.
AŞILAMA NEDİR?
Aşılama, kadında haplar ya da düşük dozda iğnelerle yumurta gelişiminin uyarılması neticesi oluşan 1-3 folikülün (yumurta içeren kesecikler) belli boyutlara geldiğinde (17-20 mm) çatlatma iğnesi verilerek olgunlaştırılması, tam çatlama zamanında laboratuarda yıkanmış ve hazırlanmış spermin en iyi haliyle rahime verilmesi ve böylece kadın vücudunda döllenmenin olması için en uygun zamanlamanın sağlandığı yardımla doğal bir üreme tedavi yöntemidir.
Kısaca, spermin laboratuarda hazırlanarak tam yumurtlama zamanında rahime verilmesidir. Döllenme kadın vücudunda, tüplerde olmaktadır.
Normal birliktelik esnasında iyi ve kötü tüm spermler önce vajinaya dökülür. Buradan rahim ağzını ve rahmi geçip tüplere ulaşması gerekir iken aşılama da iyi kalitedeki spermler tüplere doğru bırakılır. Bu da gebelik şansını arttırır.
Bu yöntemin özelliği, kadında yumurtalıkların hafif uyarılması, erkekte hızlı hareket eden spermlerin seçilmesi, spermlere zararlı olan asit ortamın bertaraf edilmesi, sperimin yumurtaya daha yakın bir yere bırakılarak tüplere ulaşması ve böylece gebelik şansının arttırılmasıdır.
Bu yöntemde spermlerin kat edeceği mesafenin kısalması ve çok iyi hareketli spermlerin seçilmesi sağlanmaktadır.
AŞILAMA TEDAVİSİ KİMLERE UYGULANIR?
Sperm sayısı hafif düşük ise, sperm hareketi hafif düşük ise, açıklanamayan infertilitede, erken evre endometriozisde, kadında yumurtlama problemi varsa ve yumurta takibi ile gebelik elde edilemediyse, sosyal sebeplerle gebelik eldesini hızlandırmak isteyen çiftlerde uygulanabilir.
Ayrıca, HIV gibi viral enfeksiyonlarda bulaş riskini azaltmak amacıyla aşılama tercih edilebilir. Genel olarak 40 yaş altı, sperm parametreleri normal olan ve en az bir fallop tüpü patent olan çiftler için uygun bir yöntemdir.
Yani kısaca;
Hastada yumurtlamada sorun tespit edildiyse;
• Sperm kalitesinde orta derecede sorun varsa;
• Rahim ağzındaki mukus salgısı spermi olumsuz yönde etkiliyorsa,
• Cinsel ilişkiye girmede sorun yaşanıyorsa
• Nedeni açıklanamayan infertilite söz konusu ise, hekim aşılama işlemini önerebilir.
AŞILAMA TEDAVİSİ KAÇ GÜN SÜRER?
Toplamda 15 gün sürmektedir. Bu sürede erkeğin gelmesi gerekmez sadece aşılama günü sperm örneği vermek için çağrılır. Kadın ise 15 gün içerisinde en fazla 2-3 kere ultrasonografi takibi ve en son aşılama işlemi için çağrılır.
AŞILAMA NASIL UYGULANIR?
Aşılamada ilk aşama yumurta geliştirme tedavisidir. Bunun için çeşitli hormon tedavileri kullanılır. Yumurta belli bir olgunluğa geldiğinde, çatlatma iğnesi vurulur. Aşılamanın başarısı için zamanlama çok önemlidir. Yumurtanın çatlayacağı zaman aşılama yapılır. Yumurtanın yaşam süresi 12-24 saattir. O yüzden doğru zamanda işlemin gerçekleşmesi önem taşır. Çatlatma iğnesi vurulduktan yaklaşık 34-36 saat sonra yumurtlama gerçekleşir. Aşılama işleminden önce 2-5 gün arası cinsel perhiz yapılır. Aşılamanın yapılacağı gün işlemden birkaç saat önce erkek özel bir odada semen örneği verir. Yumurtlamanın gerçekleşeceği saatlerde erkekten alınan sperm örneği yıkanır, hazırlanır ve özel plastik bir kanülle vajinaya yerleştirilir.
Sonra kateter ve spekulum çıkarılır. Hasta yaklaşık 15-20 dakika sırt üstü yatarak dinlendikten sonra masadan kaldırılır.
AŞILAMA AĞRILI BİR İŞLEM MİDİR?
Hayır. Aşılama ağrılı bir işlem değil. İşlemden sonra kadın 10 - 15 dakika kadar uzanır ve daha sonra normal hayatına dönebilir. Lokal ya da genel anestezi gerektirmez. Aşılamadan sonraki ilk 24 - 48 saat ağır fiziksel aktiviteden kaçınılması önerilir. Ancak yatak istirahati gerekli değildir.
AŞILAMA SONRASI GEBELİK ORANI NEDİR?
Aşılamanın başarısı başta kadının yaşı olmak üzere gebe kalamama süresi, tüplerin açıklığı, ve spermlerin sayı, kalitesi, yapısı ve hareketliliğine bağlıdır. Ortalama gebelik oranı %10-15 civarındadır. Diğer deyişle aşılama yapılan 10 kadından sadece 1 ya da 2 si gebe kalabilir.
AŞILAMA KİMLERE ÖNERİLMEZ?
- Anne adayı 39 yaşın üzerinde ise,
- Spermlerde ileri derecede yapısal bozukluk varsa
- Hareketli sperm sayısının 5 milyon/mL’nin altında ise
- 8 yıldan fazla gebelik istemi varsa,
- Yumurtalık rezervi düşükse çok tercih edilmez. Bu durumlarda IVF( tüp bebek) tedavisi tercih edilmelidir.
- Aşılamanın 3-4 defa yapılması ve gebeliğin elde edilemediği olgularda tüp bebek tedavisine geçilmesi önerilmektedir.
EN FAZLA KAÇ KERE AŞILAMA YAPILABİLİR?
Aşılama başarısı her bir tedavi için %10-30 olup toplamda 2-3 kere aşılama yapıldıktan sonra tüp bebeğe geçilmesi tavsiye edilir. Fakat 6 kereye kadar da aşılama yapılabilir, gebelik elde etmek mümkündür.
İlk aşılama başarısız olursa, beklemek gerekmez, ertesi ay ikinci aşılamaya geçilebilir. Aşılama tedavilerini ardışık yapmak tıbben sakıncalı değildir.
AŞILAMADAN ÖNCE İSTENEN TAHLİLLER NELERDİR?
Aşılama tedavisi için kadın bireyden istenen tetkikler arasında;
FSH ile LH (reglin 2. ve 4. Gününde), Prolaktin, Progesteron (reglin 21. gününde), TSH, tanısal laparoskopi ya da histeroskopi, rahim ile tüplerin değerlendirilmesi amacıyla rahim filmi, sistemik ve lokal jinekolojik muayene ve yumurtalıkların kapasitesinin değerlendirebilmesi için hormon profili testi yer almaktadır.
Bununla birlikte, erkek bireyden istenen tetkikler arasında; serolojik testler, hormon profili, MAR testi, detaylı morfolojik değerlendirme, yıkama sonrası sperm değerleri, semen analizi, sperm sayısı ile hareketliliği ve sistemik ve lokal fiziki muayene bulunmaktadır.
AŞILAMA YÖNTEMİNİN AVANTAJLARI NELERDİR?
- İntrauterin inseminasyon (IUI) diğer yardımcı üreme tekniklerine göre daha ucuz, daha basit ve daha az işlem içeren bir yöntem olması özellikleriyle infertilite tedavisinde sıklıkla başvurulan yöntemlerden birisidir.
- Aşılama işleminin kendisi birkaç dakika sürer. İşlemin toplam süresi ise yaklaşık 15-20 dakikadır.
- Aşılama işleminde ağır ilaçlar kullanılmaz. Anestezi kullanılmaz.
- İşlemden sonra normal aktivitelere hemen veya ertesi gün dönülebilir.
AŞILAMA SONRASI NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?
- Aşılama sonrası bir miktar kasık ağrısı ve kramp normal olarak görülebilir. Endişe etmeyiniz.
- İşlem günü biraz sakin bir gün geçirmek faydalı olabilir.
- Sürekli yatmaya gerek yoktur.
- Bol sıvı gıdalar alınmalı, proteinden zengin gıdalar tüketmelisiniz. Aşılama sonrası beslenme önerileri ayrı bir başlık altında yazımızda yer almaktadır.
- Karın içi basıncı arttıran öksürük ,kabızlık , ağır kaldırma gibi aktiviteler mümkün olduğunca olmamalıdır.
- Aşılama sonrası tatil ve seyahat için bir engel yoktur.
- 5-6 saatten fazla yolculuklarda otobüs tercih edilmez. Özel araç ya da uçak tercih edilmelidir. Özel araçla seyahatlerde kafein içeren gıdalar ( kahve ) tüketilmemeli, 2 saatte bir mola verilerek molalarda kısa yürüyüşler yapılmalıdır.